Çocuklarda Ahlak Gelişimi

Ahlak gelişimi doğumdan itibaren başlar ve aile, çevre, eğitim öğretim kanalları ile şekillenir. Ahlaki gelişim çocuğun; çevresine karşı saygı ve sevgisi, diğer insanlara ve canlılara karşı hoşgörüsü, kendinden zayıflara karşı şefkatli olması gibi, insani duygularla ölçülür. Bir toplumun ahlak gelişimi çocuklara gösterdiği ahlaki değerlerin ne derece doğru olduğu ile ölçülebilir. İnsanın ahlak gelişiminin tamamlanmış olması, kendisi dışındaki tüm canlılara nasıl davrandığı ile doğru orantılıdır.

Çocuklarda ahlak gelişimi, beden, zeka ve ruhsal gelişim ile paraleldir. Bunlardan herhangi birinin iyi olması da çocuğu ahlaki yönden doğru yapmayabilir. Çok zeki bir çocuğun arkadaşlarını küçümsemesi, ahlaki gelişim yönünden hala eksik olduğunun bir göstergesidir.

Çocukların davranışsal olarak, neyin doğru veya yanlış olduğunu anlamaları eğitim sistemi ve ailenin örnek teşkil etmesiyle mümkündür. Fakat bu süreç bir anda tamamlanacak bir süreç olmadığı için, çocuklara örneklemelerle ve empati kurma yolu ile öğretmek ve bu birikimin ortaya çıkmasını beklemek gerekir.

Çocuklarda Yaşlarına Göre Ahlak Gelişimi

2 yaş: Bencil, kural, sınır ve yasak tanımayan çocukların bu davranışları tamamen normaldir

2-6 yaş: 3 yaşındaki çocukları arkadaşının oyuncağını elinden alabilir ya da anneden o oyuncağı almasını isteyebilir, 4-5 yaşındaki çocuklar istedikleri oyuncaklarla elindeki oyuncağı arkadaşınınkiyle değiştirmeyi seçebilirler.

Çocuk için öğrenme aşamasında önemli bir dönem olan 4 – 5 yaş evresinde, Ebeveynlerin çocuğa örnek olması ve kuralların ne olduğunu ve neden uygulanması gerektiğini kural koymadan önce öğretmesi önemlidir.

Çocuklar bu yaşlarda kurallara, ebeveynlerine değer verdiklerini göstermek ve onlar üzmemek için dikkat ederler. Bu durum ileriki yaşlarda karakter yapısı olarak yansıyacağı için, kurallar konusunda daha sağlam bir kişilik yapısına kavuşacaklardır

6-7 yaş: Kural ve yasaklara uymada sık sık tutarsızlıklar olsa da pozitif disiplin yöntemi ile kurallar öğretilmelidir.

4 – 5 yaş evresinde kural ve yasakların çocuğa anlatılması ve çocuğun ebeveynleri üzmemek için uymaya çalışması bu evrede meyvesini verecektir. Bu evre çocuğun bu kural ve yasakları kişiliklerinin bir yapısı olarak kabullenir ve daha sağlam bir çerçevede uygularlar.

Çocuk ahlak gelişimi sürecinde, zaman içinde geleneksel değerlerden ve yaşadığı çevreden dolayı şekillenmeler olacaktır.

10-15 yaş: Başkalarını mutlu etmek, takdir toplamak ve beğenilmek için yapılan davranışlar bu yaşlarda çocuklarda ahlak gelişimi etkisiyle orta çıkar.

Başkalarının ne hissettiği önemlidir, kendi düşünce davranışları uygulandığında dışlanma ve ayıplanma korkusu yaşanır.

Çocuklarda ahlak gelişimi kavramının sağlam olması ve sonraki dönemlerinde de sağlam bir karakter oluşturması büyük ölçüde ebeveynlere bağlıdır.

Kurallar ve disiplin belirli ölçülerde uygulanmalıdır. Aşırı kuralcı ve disiplinli bir ortamda çocuklar aşırı özgüvenli, bastırılmış duyguları ile kendi içinde bir çok sorunla boğuşan, ruhsal yapısı bozulmuş bir birey olacaktır.

Yanlış yapma korkusu, başkalarını üzme düşünceleri ile kendi duygu ve düşüncelerini yansıtamazlar içe dönük bir hayat yaşarlar.

Çocuklarda Ahlak Gelişimi Temel Taşları

Kişisel Ahlak

Bireyin doğuştan gelen, çevresi, geçmişten gelen örfi kurallar ve kendi karakteri ile oluşturduğu kişilik biçimidir.  

Törel davranış

Her toplumun, ahlak, inanç, gelenek ve göreneklerine uygun davranışlardır. Çocuklarda ahlak gelişimi sürecinde törel davranışlar çocuğu olumsuz etkileyecektir.

Bencillik

Başkalarının düşüncelerini umursamayan her şeyi kendi çıkarları doğrultusunda yapan bireylere denir.

Öykünme

Bir film kahramanının ya da çevresinden bir bireyin, hal ve hareketlerini örnek alma ve taklit etme olarak da ifade edilebilir.

Genellikle beğenilen ve takdir edilen kişilerin davranışları kendi kişiliği ve karakteriymişçesine taklit edilir. Taklit edilenler genelde tv dizisi ya da sinema filmi oyuncuları veya ünlüler olabilir.

Vicdan

İnsan davranışlarının iyiliğini, kötülüğünü, doğruluğunu, haksızlığını kendi kendine yargılama gücüdür.

Özgecilik

Hayatta kendisinden başka herkesin öncelikleri için yardım eden ve bunu herhangi bir karşılık niyeti olmadan yapan karakter tipidir.

Bazı ailelerde Allah korkusu, din baskısı çocuklarda baskı aracı olarak kullanılır ve bunun sonucunda disiplinsiz yetiştirilen sadece dini korkular edinilmeye zorlanan bireyler yetişir.  Öğüdün, dayak ve cezanın aynı anda olduğu yerde ahlak gelişimi hiçbir zaman doğru ve sağlıklı oluşamaz.

Baskıyla öğretilen dini ahlak da sağlıklı değildir. Olumlu özellikler ve davranışlar ilk yaşlarda anne baba ile kazanılmaya başlar, daha sonra öğretmenler ile ilerler. Büyüklerin öğütleriyle davranışları arasında çelişki olmaması burada en önemli ve hassas noktadır.

Sağlıcakla Kalın.