Tüp bebek tedavisinde döllenen embriyoların bir kısmının ya da tamamının eksi 196 derecede sıvı nitrojen işine konularak dondurulup saklanması işlemine embriyo dondurma adı verilmektedir.
Yumurta ile spermin laboratuvar ortamında döllendirildikten sonra ana rahmine yerleştirilmesiyle meydana gelen tüp bebek sahibi olma her zaman başarılı olamıyor. Her döllendirilen embriyo rahimde tutulamayabiliyor. Bilim buna embriyo dondurma yöntemi ile yardımcı oluyor. Çiftlerden alınan yumurta ve spermlerden elde edilen embriyolar eksi 196 derecede sıvı nitrojende aşama aşama dondurularak saklanabiliyor
Günümüzde embriyolar eksi 196 derecede dondurularak 5 yıl saklanabiliyor. Bu işlemin en önemli yanı çiftlerin bebek sahibi olma şansını artırması. Embriyolarını dondurtan çiftler tekrar tekrar aynı işlemlerden geçmek zorunda kalmıyorlar.
Bazen gerek kadından gerekse erkekten kaynaklanan çeşitli biyolojik nedenlerle rahimde meydana gelen bu doğal döllenme gerçekleşemiyor. Tüp bebek 20. yüzyılın en önemli biyolojik buluşlarından biri olarak ortaya çıktı. Bugün dünyada birçok çift tüp bebek yöntemiyle bebek sahibi oluyor.
Embriyo saklama süresi
Türkiye için 5 yıl olarak belirlenmiş. Bazı Batı ülkelerinde bu süre 5 yıldan 10 yıla kadar değişebiliyor. Embriyo dondurmasının en büyük yararı bebek sahibi olmak isteyen çiftlerin bebek sahibi olma olasılığını artırması. Tüp bebek merkezine başvuran bir çift embriyo dondurtma kararı aldığı takdirde deneme sansını artırmış oluyor. Bir seferinde başarılı olamazsa hem aynı işlemlerden tekrar tekrar geçmek zorunda kalmıyor hem de maddi açıdan karlı çıkıyor.
Aslında dondurma denilen olay canlı hücrelerin ayni canlılığını koruyarak saklanması için yapılıyor. Örneğin yurtdışında kemik iliği dokuları ya da yağ dokuları da dondurularak saklanabiliyor. Bunlar gerek kanser tedavisinde yada estetik amaçlı olarak kullanılabiliyor. Ancak ülkemizde şimdilik sadece embriyo dondurma işlemi yapılıyor.
Türkiye’de embriyo dondurmanın yanlış anlaşıldığını birçok kişinin kendilerine Batı’daki gibi sperm ya da yumurta dondurma talebiyle başvurduğunu belirtiyor ve “Sperm ve yumurtayı donör amaçlı olarak dondurmak mümkün. Donör kendinize ait olmayan hücreler demek. Yani başkasından alınan hücreler. Ancak bu Türkiye’de yasal değil. Onun için Türkiye’de sperm bankası yok. Dünyada bu yapılıyor ama çok kontrollü bir biçimde. Zaman zaman medyada 63 yaşında hamile kaldı şeklinde haberler duyuyoruz. İşte bu menopoz dönemine girmiş kendi yumurtaları olmayan bir kadının başka kadınlardan alınan yumurtalar sayesinde yaptığı doğum. Olanak verildiği zaman dondurulmuş yumurtalarla çocuk yapılabilir ama Türkiye’de bu uygulama yok. Aynı şekilde sperm dondurma yöntemi de Türkiye’de illegal.
Sperm ve yumurta birleştikten sonra önce zigot oluşuyor. Daha sonra (döllenmiş yumurtadan gelişen hücre) zigot ikiye bölünerek embriyoyu oluşturuyor. Oluşan embriyolar daha sonra fetüs (dölüt, uterusta şekillenen doğmamış yavru) haline geliyor ve gebelik gerçekleşiyor. Tüp bebekte bu iş rahmin dışında yapılıyor.
Yumurta ve sperm laboratuvar ortamında birleştirilir. Amaç embriyo elde etmektir. Elde edilen embriyolar kadın rahmine verildiğinde rahimde normal gebelik oluşur. Oluşan normal gebelikte de sağlıklı çocuklar dünyaya gelir.
Embriyo dondurmanın amacı nedir?
Kadınlarda normal olarak her adet döneminde bir tane yumurtanın seçilip, olgunlaştığını ve olgunlaşan yumurtanın daha sonra tüplere atıldığını ve spermle birleşerek zigotu oluşturduğunu belirten Enginsu “Bundan sonraki safha embriyo aşamasıdır. Her yumurtlama döneminde bir yumurta oluştuğu için biz şansımızı artırmak istiyoruz. Çünkü tek bir yumurta ile şansımız çok az. Birden fazla yumurta elde ettiğinizde daha çok sayıda embriyo şansınız oluyor. Bunlardan rahme en fazla dört tane verebiliyorsunuz. Dördünün birden tuttuğunu düşünelim. O zaman dördüz çocuk meydana geliyor. Ama bu reel hayatta böyle değil. Dört embriyo verildiğinde bunlardan bir ya da iki tanesi tutuyor. Ama yine de böyle bir olasılık mevcut. O nedenle bazı ülkelerde embriyo verme sayısını üçe, ikiye indirdiler. Bu nedenle de elde fazla embriyo kalmaya başladı. Bu fazla embriyolar dondurulmaya başlandı. Daha sonra kullanılmak üzere saklandı.
Böyle bir şey yapmadığınızı düşünelim. Eğer kişide hamilelik gerçekleşmezse o kişi çocuk sahibi olmak için tekrar tüp bebek prosedürüne girecek. Tekrar hormonlar yüklenecek tekrar yumurtalar toplanacak. Bu mali ve psikolojik açıdan büyük bir yük. O nedenle bunu by-pass etmek için biz elimizdeki embriyoları alıp çözüp, onları kullanıyoruz. Türkiye’de evli olmayan çiftler zaten tüp bebek programına giremiyorlar. Dolayısıyla Türkiye’de dondurulan embriyoların evli olmayan çiftlerden gelme olasılığı yok.
Embriyoyu transfer ettiğiniz tarihten itibaren yani yumurtalar toplandıktan sonra ertesi gün döllenme olur, bir gün sonra da embriyolar oluşur. Dondurulan embriyolar üç yıl içinde tekrar denemek için kullanılabiliyor. Yani transfer tarihinizden üç yıl sonrasına kadar bu şansınız var. Tabii bu yüzde yüz değil. Çünkü dondurulan embriyoların çok kaliteli olması gerekiyor. Dondurma prosedürü agresif, hücreye zarar verebilecek bir prosedür. Ne kadar dikkatli yaparsanız yapın gene de bir fire verme şansınız var.
Dünya standartlarında embriyo dondurmanın başarı oranı yüzde 60 ile yüzde 80. Embriyolardan yüzde 20 ile yüzde 40’i dejenere olabilir. Böyle olduğunda da, diyelim elinizde 10 embriyonuz var; bunlardan dördünü transfer etmişseniz, geri kalan altı tanesinden hepsi iyi kalitede olursa bunları dondurabiliyorsunuz. Ama genelde bunlardan üç tanesi kullanılabiliyor. Bunu özellikle belirtmek istiyorum çünkü insanlar bu olaya yüzde yüz gözüyle bakmamalılar. Embriyo dondurması ile başarılı gebelik oranları yüzde 10/20 arasında.
Embriyolar nasıl donduruluyor?
Hücre kültürü ortamında olan dört hücre safhasındaki embriyolar donduruluyor. Yonca yaprağı gibi zarla çevrili hücreler bir toplu iğne ucu boyutunda. Bunlar plastik pipetlerle çekiliyor ve sıvı nitrojenle dolu özel bir dondurma aletinin içine yerleştiriliyor. Aletin özelliğinin hücreye zarar vermeden yavaş yavaş laboratuvar sıcaklığındaki embriyoları eksi 196 dereceye kadar soğukluğa indirmektir. Ancak bunların belli aşamaları var. Kademeli soğutarak donduruyorsunuz. Bu işi yaparken çok dikkatli olmanız gerekiyor. Sıvı azot ve eksi 196 dereceye dönmek için hücre büzüşüyor. Büzüşmeden korumak için birtakım malzemelerin içerisine alıyorsunuz hücreleri.
Çünkü ne yaparsanız yapın suyu dondurduğunuz zaman buz olacaktır. Buz bu kadar küçük yüzeyde oluştuğunda hasara uğratma olasılığı var. Yani bir hücrenin içerisindeki suyu buz haline getirdiğiniz zaman iğne haline gelir. Yırtabilir, kesebilir hücreleri. Tüm bunlardan dolayı hücrenin bütün sıvısını tümüyle almaya çalışıyorsunuz ki, sıvısız bir ortamda dondurup, ondan sonra çözüyormuş gibi bir prosedürden geçirilsin. Sonra bunlar tükenmez kalem inceliğinde tüplere dolduruluyor.
Aletin kapalı odasında sıvı nitrojen yavaş yavaş dolarak oradaki ısıyı kontrollü bir biçimde azaltıyor. Embriyo dondurma işte bu işlem” diyor. Daha sonra dondurulan bu embriyolar Sıvı nitrojen dolu büyük tanklara alınıyor ve çözülme vakti gelene kadar saklanıyor. Embriyolar belli prosedürlerle sulandırılarak tekrar canlı hale getiriliyorlar. Ancak embriyolar çok nazik hücreler olduğu için etkilere çok açıklar. Bu yüzden tüm embriyolarda yüzde yüz başarı şansı olmuyor.
Embriyo dondurmada tüpler karışır mı?
Bu konuda laboratuvar koşullarının çok iyi olması gerektiğine dikkat çekiyor ve ciddi bir takibin gerektiğini vurguluyor. Zaten ailelerle başta bir anlaşma yapılıyor. Ayrıca embriyo tüpleri renklerle ayrılmış durumda. 16 değişik renkte şeffaf tüp var. Bunların ucundaki tıpalar yine değişik renklerde. Ayrıca bu tüpler gobletlere konuyor. Yine bu gobletler de farklı renkte. Gobletlerin girdiği yuvaların da renkleri değişik. Ayrıca tüplerin üzerine özel bir kalemle ailenin ismi de yazılıyor. Bütün bu bilgiler dosyalara geçiliyor.
2019 yılında embriyo dondurma fiyatı ege üniversitesini tüp bebek merkezinde yıllık 400-500 TL’dir. Bu sadece embriyoların 1 yıllık dondurulması ücretidir. Özel tüp bebek merkezlerinde bu ücret farklılık göstermektedir.
Sağlıcakla Kalın.
Keşfetmeye Devam Edin: İlgili Bağlantıları Kullanın