Uzun yıllar bebeklerinin olmasını bekleyen aileler en sonunda tüp bebek yaptırmaya karar verdiklerinde, bu işlemin getireceği maddi, manevi her türlü zorluğu göze alırlar. Tüp bebek işlemi düşünüldüğü gibi kolay değildir. Uzun işlemlerden sonra anne adayının yumurtalıklarından alınan yumurta hücreleri baba adayından alınan spermlerle döllenir.
Döllenme sonucu embriyolar oluşur ve bu embriyolardan en fazla dört tanesi anne rahimine verilir. Anne rahmine verilen embriyo cenin haline dönüşecek midir dönüşmeyecek midir? Dönüştüğünde karı koca dokuz ay sonra anne – baba olmanın tadına varacaklardır. Oysa bir de dönüşmeme ihtimali vardır.
Eşler, rahme verilen embriyolar cenine dönüşmediğinde her şeye yeni baştan başlamak zorunda değiller. Çünkü anne rahmine yerleştirilmeyen embriyoların yasal olarak dondurularak, saklanma şansı var. Bu yöntem sayesinde uzmanların elinde başka embriyolar vardır. Rahme verilen embriyolar yerleşmediğinde, diğer embriyolar kullanılabilmektedir.
Embriyo dondurmak nedir ve niye dondurulur?
İnsan vücudundaki bütün hücreler, yağ dokusu, kemik iliği vs. dondurulabilir. İnfertilite tedavisinde embriyo, yumurta veya sperm dondurulabilir. Mesela yumurtalıkları alınması gereken hastaların yumurtaları alınır. Bu kadının henüz çocuğu yoksa yumurtalıkları alındığı için bir daha çocuk doğurma şansı olmaz. Fakat ameliyattan önce kadından yumurta alınırsa ve bu yumurtalar olgun hale getirilip onları saklama imkanı olursa, bu kadın rahmi alınmadığı için tüp bebek yöntemiyle çocuk doğurabilir.
Bütün bunlar teknik olarak yapılabilir. Teknik olarak yapılabilir diyorum çünkü, yumurta ve sperm dondurulması Türkiye’de yasak. Embriyo niye dondurulur konusuna gelince; normalde kadınlarda her adet döneminde bir tane gelişmiş yumurta atılır. O yumurta vücut içerisinde döllenirse rahime düşer. Tüp bebek işleminde ise kadından bir tane değil de bir kaç tane yumurta alınmak istenir. Bu nedenle de kadına hormon verilir sonra da yumurtalar alınır ve laboratuvarda döllenir, embriyolar oluşur.
Hasta başına embriyo sayısı, hasta iyi cevap verdiyse oldukça fazla olabilir. Ortalama olarak hastalardan 10 tane yumurta toplanır. Bu yumurtaların hepsinin döllendiğini düşünün elinizde 10 tane embriyo olur. Hastanın rahimine maksimum 2 tane embriyo verilir. Sonuç olarak elinizde 8 tane fazladan embriyo kalır. Dondurma işte burada gündeme gelir. Bu artan embriyoları saklayabilirseniz, sonradan yeniden kullanma şansınız olur. Diyelim ki anne rahimine verilen 2 tane embriyodan cenin oluşmadı, o zaman dondurduğunuz embriyolardan kullanabilirsiniz.
Sperm veya yumurta dondurulması niçin yasak?
Yasak olmasının nedeni şöyle, bir kere sperm bankaları oluşturulurken kontrollü yapılmaları şart. Avrupa’da sperm bankaları legal, tüp bebek gibi işlemlerde Avrupa’da eşlerin evli olmaları şart değil. Fakat Türkiye’de bu şart var. Avrupa’da sağlık kontrolünden geçmiş birinin spermi donör olarak kullanılabilir. Donör şu anlama gelir; diyelim ki, bir çift çocuk sahibi olmak istiyor fakat erkeğin spermi yok. İşte başka birinin spermini kullanarak bu çift çocuk sahibi olabilir. Spermi verene donör denir. Böyle bir şey Türkiye’de yasak.
Yani eş istese bile yine de yasak mı?
Bu Türkiye’de illegal. Fakat bu sadece sperm için geçerli değil. Örneğin yumurtaları gelişmemiş ya da yumurtalıkları olmayıp rahimi olan ve dolayısıyla normal gebelik geçirebilecek kadınlarda da yumurta donasyonu yani başkasının yumurtasının kullanılması ülkemizde yasak. Ama tabii daha ileriki safhalarda yumurta ve sperm bankası oluşturulabilir. Sperm için teknik açıdan bir problem yok onlar çok rahat dondurulabiliniyor. Fakat şuanda döllenmemiş yumurtayı dondurmak çok zor, teknik birtakım problemler var. Örneğin sperm dondurup çözdüğünüzde onları yeniden kullanılabilir halde elde edebiliyorsunuz. Fakat yumurtayı dondurup çözdüğünüz zaman bayağı bir hasara uğramış oluyor ve döllenmesi zorlaşıyor.
Embriyo dondurma işlemi nasıl yapılıyor?
Embriyo dondurma işlemi, embriyoların (-) 196 dereceye kadar dondurulmasıdır. Bu da sıvı nitrojen ile mümkün. Embriyoyu alıp yavaş yavaş donma noktasına kadar indiriyorsunuz ve sonra yine yavaşça (-) 196 dereceye kadar soğutuyorsunuz. Bu dereceye geldiğinde sıvı azot ile dolu konteynerlere koyuyorsunuz. Sıvı azotun içi zaten (-) 196 derece, işte dondurulmuş embriyolar bu konteynerlerin içerisinde saklanıyor. Bir de bu işlem her zaman hastaların onayı alınarak yapılıyor, çünkü bazı hastalar ailevi nedenlerden dolayı bunu istemeyebiliyorlar. Hastanın rızasını alıp ta embriyoları dondurduğumuz zaman ve rahme verilen embriyolar tuttuğunda da diğer embriyoları saklayıp saklamama kararını hastanın kendisi veriyor. Tüp bebek olayında hasta her aşamada bilgilendirilir.
Embriyo dondurulduğunda ne gibi zararlar görebilir?
Bildiğimiz gibi vücudun büyük bir kısmı su ile doludur. Bu vücut hücrelerinde de, embriyolarda da öyledir. Demin anlattığım şekilde dondurulduklarında hücre içerisindeki su buz haline gelir. Buz kristalleri de hücre zarını yırtmaya başlayabilir. İşte embriyoları bu hasarlardan korumak için onları yağ, jöle gibi koruyucu malzemenin içine koyuyorsunuz. Bu amaçla koruyucu Propandiyol, DMSO veya Gliserol denilen maddeler kullanılıyor.
Prosedürünüze göre, bu üçünden herhangi bir tanesini kullanıyorsunuz. İşte bunlar embriyonun içerisine giriyorlar ve oradaki suyu emiyorlar. Yani su bu maddeye bağlanıyor. Böylece embriyonun içerisinde mümkün olduğu kadar az su kalıyor. Bu kadar az su kalınca da yavaş yavaş soğutmaya başlıyorsunuz. Çünkü bir anda (-) 196 derecenin içine attığınız zaman birden buz oluşumu olur ve embriyo hasarı oluşabilir. Yavaş yavaş soğuttuğunuz için ve embriyoda çok fazla su olmadığı için de kristalleşme, buzlaşma ya da camlaşma çok fazla olmaz. Sonra da yine yavaş yavaş embriyoyu çözmeye başlıyorsunuz ve hücre içinden çıkmış olan suyun tekrar içeri girmesini bekliyorsunuz.
Çözüldükten sonra embriyo kendini toparlamaya başlar ve toparladıktan sonra tekrar kullanılabilir canlı embriyo haline gelir. Buradaki hasar şöyledir; dünya standardından söz ediyorum, dondurulan embriyoların yüzde 60 – yüzde 80’i kendini ilk dondurulduğu şekle geri çevirebiliyor. Yüzde 20 – 40 arası fire verilebiliniyor.
Embriyo dondurma işlemi bazen 1 aylığına bazen 1 yıllığa bazen 5 yıla kadar yapılabilir. Mesela tüp bebek tedavisinde yumurta toplamı işlemi yapılıp embriyolar oluştuktan sonra hemen anneye transferi mümkün olmayabiliyor. Anne hasta olabiliyor yada hormon düzeyi uygun olmayabiliyor. Bu tür durumda embriyo dondurulup bir sonraki ay döngüsünde anneye verilebiliyor.
Sağlıcakla Kalın.
İlginizi çekebilecek konular