Endometriozis (Çikolata Kisti), rahmin iç yüzeyindeki endometrium tabakasındaki hücrelerin, rahmin dışında ve özellikle karın zarı ile yumurtalıklar arasına yerleşmesi sonucu oluşan, şiddetli ağrılara ve kısırlığa neden olabilen yaygın bir hastalıktır.
Endometriozis, üreme çağında pek çok kadını yakalayan ve nedeni belli olmayan bir hastalık. Genellikle 30 yaşın üzerindeki çocuksuz kadınlarda görülen bu hastalığın oluşum nedeni henüz tam olarak belirlenemiyor. Bu nedenle endometriozis jinekolojinin en gizemli hastalıklarından biri olma özelliğini taşıyor. Peki, şiddetli ağrıların yanı sıra kısırlığa bile neden olabilen endometriozis çözümsüz mü? Yoksa cerrahi müdahale ile bu kabustan kurtulmanın imkanı var mı?
Endometriozis (Çikolata Kisti) Nasıl Bir Hastalıktır?
Endometriozis, rahmin iç yüzeyini döşeyen endometrium tabakasında yer alan hücrelerin, rahmin dışına ve özellikle de karın zarı ile yumurtalıklar üzerine yerleşmesi sonucu oluşan bir hastalık tablosu. Bu hücreler çok nadir de olsa, bağırsaklar ve mesane gibi genital organların bulunduğu alanlar dışına da yerleşebiliyor. Hatta çok daha ender olarak, karaciğerde, akciğerde, ses telleri üzerinde, gözde ve beyinde bile endometriozis odaklarına rastlanabiliyor.
Endometrium zarı, yumurtalıklarda üretilen östrojen ve progesteron hormonlarına cevap verip kalınlaşıyor ve kanayarak regl’i oluşturuyor. Bir siklus, yani iki adet arası boyunca endometriumda meydana gelen tüm değişiklikler ve sonundaki kanama, endometriozis odaklarında da aynı şekilde veya kısmen meydana geliyor. Endometriozis dokusunda oluşan değişiklikler, adet kanamasında olduğu gibi kanama ile sonuçlanıyor. Her ay yinelenen bu olaylar sonunda, vücutta kalın bir kapsülle çevrili, çevresine yapışıklıklar gösteren, eski kan ile dolu kistler meydana geliyor.
Endometriozis (Çikolata Kisti) Nasıl Oluşuyor?
Endometriozisin oluş nedeni kesin olarak bilinmiyor. Tıp dünyası bu hastalığın nedeni konusunda 3 teori üzerinde duruyor. Bu teorilerden günümüzde en yaygın olarak kabul göreni “retromenstruasyon”, yani geriye doğru adet kanaması. Normalde her ay yinelenen adet kanamasında endometrium dokusu vajenden dışarı atılıyor. Ancak bu teoriye göre, adet kanı bazı kadınlarda fallop kanallarından geri akıyor. Kanın içindeki endometrium hücreleri de karın zarına tutunuyor ve hormonların etkisi ile gelişmeye başlıyor. Endometriozisin genellikle yumurtalıklarda ve rahim çevresinde görülüyor olması da bu teoriyi destekliyor.
Endometriozisin gelişimi konusundaki ikinci teori, endometrium hücrelerinin damar ya da lenf kanalları yoluyla başka organlara taşınması. Endometriozisin akciğer ve hatta beyin gibi uzak organlarda görülebilmesi de “venöztransport” adı verilen bu tabloyu düşündürüyor. Bu konudaki üçüncü teori ise, “çölomikmetaplazi”, yani karın zarı ve yumurtalık üzerindeki hücrelerin endometrium hücrelerine benzer hücreler haline dönüşmesi sonucu ortaya çıkması.
Endometriozis (Çikolata Kisti) Belirtileri Nelerdir?
Ağrı, endometriozisin en sık ve değişmez yakınması. Bu yakınma, ağrılı adet görme ve ağrılı cinsel ilişki şeklinde ortaya çıkabiliyor. Cinsel ilişkide oluşan ağrı, derinlerde hissediliyor. Pelviste sürekli bir basınç ve ağrı hissi de oluşabiliyor. Hastalığın ikinci belirtisi olarak yumurtalıklarda da endometriozis kistlerine (endometrioma) rastlanabiliyor. Bu hastalığın üçüncü semptomu ise kısırlığa neden olabilmesi. Gebe kalamayan kadınların pek çoğunda endometriozis odakları görülüyor. Endometriozisin ciddiyeti ve yaygınlığı ile ağrı arasında bir paralellik olmayabiliyor. Küçük bir endometriozis odağı şiddetli ağrı yapabildiği gibi, yaygın bir endometriozis ağrıya yol açmayabiliyor. Dolayısıyla bu hastalık çeşitli bulgularla kendini belli edebiliyor ya da hiçbir semptom vermeden sinsice gelişebiliyor.
Endometriozis de Kimler risk altında?
- Ailede endometriozis öyküsü bulunanlar
- Erken adet görmeye başlayanlar,
- Kesintisiz adet görenler
- Gebe kalmayan veya kalamayanlar
- İlk gebeliği 30 yaşın üzerine erteleyenler
Endometriozis (Çikolata Kisti) Bir Kanser Çeşidi Mi?
Endometriozisle ilgili akla takılan sorulardan biri de, bu hastalığın bir kanser türü olup olmadığı. Uzmanlar, endometriozisin bir kanser türü olmadığını, ancak benzer gelişmeler gösterdiğini belirterek şunları söylüyor:
Dir hücreye kanser hücresi diyebilmemiz için iki özelliğinin olması gerekiyor. Bunlardan ilki kontrol edilemeyen büyüme, ikincisi ise invazyon, yani hücrenin çevre dokuların içine doğru girme özelliğinin olması. Bu iki özellik endometriozis için de geçerli. Bir diğer benzerliği de, hastalığın tedaviden sonra tekrarlama riskinin bulunması. Ancakendometriozisi kanserden ayıran önemli bir fark var (ki bizce bu yeterince önemli bir özellik) endometriozis hastayı öldürmüyor.”
Endometriozis (Çikolata Kisti) Teşhisi Nasıl Konuluyor?
Endometroziste en büyük problemlerden birini teşhis aşaması oluşturuyor. Endometriozis sadece gözle görülebilen bir hastalık olduğundan kesin tanı ancak endometriozis odaklarını görmekle konulabiliyor. Bunun dışında hastanın şikayetlerine göre sadece bir varsayımda bulunulabiliyor. Laparoskopi, günümüzde çok önemli bir tanı ve hatta tedavi yöntemini oluşturuyor. Bu yöntem, genel anestezi altında özel optik aletlerle karın boşluğuna birkaç ufak delik ile girilip, gözlem ve ameliyat yapılmasını sağlıyor. Laparoskopi yönteminde karnin açılması gerekmediği için, hastanın ameliyat sonrası rahatsızlıkları ve hastanede kalış süresi de çok azalıyor. Endometriozisin yumurtalık içinde oluşturduğu endometrioma adı verilen tipik kistler de ultrasonla görülebiliyor. Ancak bu kistlerin endometrioma olduğundan emin olabilmek için laparoskopi ile kist kapsülünün çıkartılıp, patalojiye gönderilmesi gerekiyor.
Erken tanının önemi Endometriozisin tanısı ne kadar erken konulursa, tedavisi de o kadar kolay oluyor. Aksi takdirde hastalık geç evrede yumurtalıklarda kist oluşturuyor; rahim, yumurtalıklar ve tüpler arasındaki anatomik ilişkiyi tamamen bozabiliyor. Bunun sonucunda kistler, genital organların yerleştiği pelviste tüm dokuları yapıştırıp, anatomik ilişkileri bozabiliyor. Bu durumda hem cerrahi müdahale daha zor gerçekleşiyor, hem de hastanın gebe kalabilme şansı buna paralel olarak azalıyor.
Kısırlık tehlikesi Endometriozis kısırlığa yol açabiliyor. Aslında bu hastalığa yakalanıp kendiliğinden gebe kalan kadınlara da rastlanıliyor. Ancak endometriozisi olan kadınların gebe kalabilme şansları, bu tür bir rahatsızlıkları olmayanlara göre belirgin olarak azalıyor. Diğer semptomlar olmadan, sadece kısırlık şikayetiyle doktora başvuran bir kadında, endometriozisin ilaçla veya cerrahi müdahalelerle tedavisi pek mümkün olmuyor. Kadının yaşı ilerledikçe gebelik şansı da azalıyor. Bu nedenle üreme çağının sonlarına doğru endometriozis saptanan ve çocuk sahibi olamayan bir kadına en kısa yoldan tüp bebek gibi yöntemler deneniyor. Daha genç kadınlarda ise bir süre beklenerek, kendiliğinden oluşabilecek bir gebeliğe şans tanınıyor veya aşılama tedavisi yapılıyor. Kısır olan bir kadında endometrioma varsa, bunun mutlaka çıkarılması gerekiyor. Endometriomaların çıkarılmasının ardından, kadının gebe kalma şansı yüzde 50 – 70’lere çıkabiliyor.
Endometriozis (Çikolata Kisti) İçin Medikal Tedavi Çözüm Sağlıyor Mu?
Endometrioziste medikal tedavi kesin bir çözüm sağlamıyor. Medikal tedavi iki gruba ayrılıyor; bunların birincisi hormon vererek kadında yalancı gebelik veya menopoz oluşturmak. Bu yöntem ancak ağrı yakınmasıyla başvuran kadınlarda kullanılabiliyor. İlaç tedavisiyle hormonlar baskı altına alınarak adet kanamalarının kesilmesi sağlanıyor, bu da endometriozisin özellikle ağrı semptomlarını azaltıyor. Ancak tüm dünyada medikal tedavi yönteminden önemli ölçüde uzaklaşma görülüyor. Bunun nedeni, medikal tedavinin yan etkileri nedeniyle uzun süre kullanılamaması ve pahalı bir yöntem olması. Örneğin, bir kadın yalancı menopoza sokulduğunda tedavi süresi 6 ayı geçemiyor. Aksi takdirde kadında kemik erimesi gibi yan etkiler başlıyor.
Uzmanlar tedavinin kısır olan kadınlarda etkinliğinin hiçbir zaman gösterilemediğinin de altını çiziyor. Yani, gebe kalamayan bir kadına bu ilaç tedavisi uygulandığında gebelik oranı, bu tedaviyi almayanlara oranla artırılamıyor. Medikal tedavi, kısır olan ve çocuk isteyen bir kadın için etkinliği kanıtlanmamış olduğundan önerilmiyor. Ayrıca tam bir medikal tedavi denilemese de, genç kızlara endometriozis tanısı konulduğunda, endometriozis odaklarının ilerlemesini engellemek amacıyla doğum kontrol hapı veriliyor.
Endometriozis (Çikolata Kisti) İçin Ameliyat Kesin Çözüm Mü?
Endometriozisin tek ve kesin tedavi yöntemini, cerrahi müdahale oluşturuyor. Endometriozis odakları ile birlikte rahmin ve yumurtalıkların çıkarılması gerekiyor. Ancak bu da önemli bir sorunu beraberinde getiriyor; erken menopoz. Bu nedenle kesin çözüm ancak üreme fonksiyonlarını tamamlamış ve çocuk düşünmeyen kadınlar için geçerli. Yaşı genç, çocuk beklentisi olan kadınlarda ise sadece endometriozis odakları alınıyor. Ancak bu tedavi şekli ile hastalığın tekrarlama riski yüzde 50’ye kadar yükseliyor.
Sağlıcakla Kalın.
İlginizi çekebilecek konular